Tekst: Berry Overvelde
Uit: Quest
Helse buurvrouw: hoe veranderde Venus in zo’n giftig oord?
Ooit was Venus een knappe jonge planeet, misschien zelfs wel de evenknie van de aarde. Tegenwoordig is ze een hels hemellichaam. Haar huid is nog gaaf, maar de atmosfeer is toxisch. Constante vulkaanuitbarstingen doen dat met een planeet.
Quest 01/2025
De mens en Venus gaan way back. In de Oudheid werd ze al bezongen, ruim vier eeuwen geleden deed Galileo Galilei baanbrekende waarnemingen over haar. En in december 1962 kreeg zij als eerste planeet bezoek van een aardse ruimtesonde: de Mariner 2.
Tegelijkertijd is ze misschien wel de grote onbekende onder de planeten in ons zonnestelsel. Er is opvallend weinig onderzoek gedaan naar Venus, vindt planeetonderzoeker Edgar Steenstra. Aan de Technische Universiteit Delft stort hij zich de komende jaren wél vol op de planeet. Maar daarover verderop meer.
Wat wetenschappers de laatste decennia al wel te weten zijn gekomen? Het is extreem heet op Venus: aan het oppervlak zo’n 465 graden Celsius. Dat betekent dat een loden pijp zou smelten waar je bij staat (in je hittebestendige pak). We weten ook dat die temperatuur wordt veroorzaakt door het dikke wolkendek rond de planeet. Dat houdt de zonne-energie die Venus bereikt ‘gevangen’, met een extreem broeikaseffect tot gevolg.
Bovendien is de luchtdruk minstens negentig keer zo groot als op aarde en bestaat de atmosfeer onder de giftige zwavelzuurwolken voor het overgrote deel uit koolstofdioxide. Kortom, Venus is een hels oord. Maar dat is ze niet altijd geweest. Onze buurvrouw had een turbulent leven.
Venusovergang: de planeet beweegt voor de zon langs. Credit: NASA/SDO.
Kort na haar ontstaan, zo’n 4,5 miljard jaar geleden, leek Venus volgens veel wetenschappers best veel op de aarde. Ze was een rotsplaneet als de onze, met temperaturen die minder extreem waren dan nu. Er zijn zelfs wetenschappers die denken dat er vroeger ook veel water was op Venus. Genoeg om de planeet leefbaar te maken, in elk geval in theorie in elk geval in theorie (zie ‘Is er leven op Pluto Venus?’). Leefbaar is de planeet al een tijd niet meer, al weet niemand hoelang precies.
‘Er zijn speculaties dat de extreme atmosfeer in een laat stadium van de evolutie van Venus moet zijn opgetreden’, legt Steenstra uit. Daarbij wijst hij op het opvallend gave ‘velletje’ van de planeet. We hebben geen gedetailleerde satellietfoto’s van onze buurvrouw, vanwege (daar is-ie weer) het dichte wolkendek. Maar dankzij waarnemingen via bijvoorbeeld radartechnologie hebben we kunnen zien dat er relatief weinig inslagkraters en andere ‘littekens’ zijn. Zeker in vergelijking met Mercurius en Mars, de andere planeten in ons hoekje van het zonnestelsel. Volgens sommige schattingen is het oppervlak van Venus niet veel ouder dan 500 miljoen jaar. Piepjong voor astronomische begrippen.
Hoe dat komt en hoe Venus zo’n giftige atmosfeer heeft gekregen, lees je in de rest van het artikel. Je vindt het in editie 01/2025 van Quest, maar kunt het hier ook online lezen.
IS ER LEVEN OP PLUTO VENUS?
Het oppervlak van Venus is nu kaal en droog, maar in de atmosfeer zijn wel sporen van water aangetroffen. Bovendien is het magnetisch veld van de planeet zo zwak, dat er constant deeltjes uit de atmosfeer ontsnappen, de ruimte in. Zou het kunnen dat er lang geleden volop water was, dat is verdampt en daarna de ruimte in is geslingerd?
Om dit idee te toetsen, vulden
wetenschappers van de University of Chicago (VS) een model met allerlei gegevens, over onder meer de zonnesterkte (vroeger brandde de zon minder fel dan nu) en de samenstelling van de atmosfeer. Vervolgens voerden ze allerlei simulaties uit. Op basis daarvan schatten ze dat Venus sowieso de laatste 70 procent van haar leven onbewoonbaar is. Maar de onderzoekers konden een leefbare periode, mét water en zonder verzengende hitte, niet helemaal uitsluiten. In hun eigen woorden: ‘Bij een beperkt aantal combinaties van omstandigheden kan Venus een bewoonbaar tijdperk hebben gekend, en toch naar de huidige toestand zijn geëvolueerd’.